زنان به پیش!

پرفروش‌ترین کتاب سال 2013 آمریکا در حوزه مدیریت، متعلق به «زنان به پیش: طرحی برای ارتقای منزلت اجتماعی زنان و افزایش مفاهمه بین زن و مرد[1]، اثر شریل سندبرگ[2] است. سندبرگ در هنگام نوشتن این کتاب، جایگاه پنجم را در فهرست «قدرتمندترین زنان جهان» مجله فوربس، داشت. سندبرگ در این کتاب با بازبینی مفاهیم مربوط به تبعيض و کليشه‌هاي جنسيتي، به ارائه راه‌حل‌هایی برای عبور از این کلیشه‌ها و پذیرفتن زنان در نقش‌های جدید برای اثرگذاری بیشتر آنان در جامعه می‌پردازد. سندبرگ معتقد است که این کتاب، شرح‌ حال و یا یک راهنمای خودآموز برای به دست آوردن پست‌های مدیریتی برای زنان و یا یک بیانیه فمنیستی نیست.

این کتاب برای زنانی نگاشته شده که می‌خواهند بخت خود را برای رسیدن به رویاهایشان، بدون موانع فکری و کلیشه‌های جنسیتی از پیش تعریف شده برای به دست آوردن مراتب بالای مدیریت در مشاغل، بیازمایند. کتاب به درونی کردن انقلاب فکری در زنان و حقوق از دست رفته آنان در محیط کار هم اشاره می‌کند. بحث را با بارداری زنان شروع می‌کند که فضای مناسب در محیط کار برای آنان طراحی نشده است. اینکه زنان باید برای دستیابی به شرایط ویژه خود در زمانی که نیاز به همیاری دارند، سازمان را مطلع کنند تا خدمات ویژه‌ای برای آنان در نظر بگیرند و بتوانند بر موانع شغلی در زمان‌های خاص مثل بارداری غلبه کنند.

سندبرگ توضیح می‌دهد که زنان چگونه به طور ناخواسته از پیشرفت شغلی باز می‌مانند. او زنان را تشویق می‌کند که پشت میز مدیریت بنشینند، به دنبال چالش باشند، خطر کنند و اهداف خود را با اشتیاق پی بگیرند. شریل از روایت‌های الهام‌بخش شخصی در زندگی خود و داده‌های آماری دقیق استفاده کرده و آن را با نتایج پژوهش‌های کمی و کیفی در هم می‌آمیزد تا کتابی دلپذیر، قابل فهم، مستند، با شیوه روایی گیرا به خوانندگان ارائه دهد و باورهای زیستی و شناختی خود را با این نتایج قانع کننده ترکیب کند تا بتواند باور عموم را از آنچه زنان نمی‌توانند انجام دهند به آنچه که می‌توانند انجام دهند، تغییر دهد.

خواندن اين کتاب می‌تواند براي خواننده ايراني هم سودمند باشد. نخست آنکه وضعيت بيشتر جوامع به لحاظ موانعی که سنت و در مواردي مدرنيته پيش پاي زنان مي‌گذارد، شبیه به کشور ماست. اين‌ که شمار بسيار زياد دختران در دانشگاه‌ها موجب نشده است که تعداد قابل توجهي از زنان به پست‌های مديريت ارشد دست يابند، اين‌که فشار بسيار زيادي روي دختران هست که بيش از هر چيزي به ازدواج بينديشند. از طرفی مردان هم می‌توانند خواننده این کتاب باشند؛ به این دلیل که کتاب به اهمیت حذف تبعیض علیه مادران، خواهران، دختران و همسران نیز می‌پردازد. سندبرگ در یازده فصل به بررسی موانعی می‌پردازد که زنان را از دستیابی به ظرفیت‌های وجودی خود در محیط کار باز می‌دارد. با حکایات و تجربیات شخصی، توصیه‌های عملی در مورد فنون مذاکره، مربیگری و ایجاد یک شغل رضایت‌بخش به زنان ارائه می‌دهد، تا مسئولیت مشاغل خود را بر عهده بگیرند و در کسب‌وکار خود رهبر شوند.

• شکاف در جاه‌طلبی برای مدیریت: این پرسش را مطرح می‌کند که چرا زنان توانمند ترجیح می‌دهند شغل خود را به خاطر شرایط خاص ترک کنند و خانه‌دار شوند؟ سندبرگ باور دارد استاندارد دوگانه باعث می‌شود جاه‌طلبی به عنوان یک ویژگی منفی در زنان تلقی شود در حالی که در مردان یک ویژگی مثبت قلمداد می‌شود. در واقع خروج زنان تحصیل کرده از بازار کار، عامل عمده شکاف جنسیتی است.

• موفقیت و قابلیت دوست داشته شدن: در مورد مردان به طور مثبت و در مورد زنان به طور منفی به هم وابسته‌اند. وقتی مردی موفق است، هم زنان و هم مردان او را دوست دارند. وقتی زنی موفق است، افراد هر دو جنس او را کمتر دوست دارند. سندبرگ باور دارد که این دلیل اصلی چرایی عقب ماندن زنان است. در نوامبر 2011، مجله سان فرانسیسکو ضمن ارائه گزارشی، تصاویری از کارآفرینان زن مستقر در سیلیکون ولی منتشر کرد که در آن سر زنان مورد نظر بر بدن‌های مردانه گذاشته شده بود! این یعنی تنها لباسی که آن‌ها برای کارآفرینی موفق تصور می‌کردند، کت‌وشلوار و کراوات مردانه بود. با این توضیح فرهنگ کار باید تصویری نو از موفقیت زنان ارائه دهد که مردانه نباشد.

• پشت میز بنشینید: سندبرگ می‌گوید زنان تحت فشار قرار می‌گیرند تا در مورد دستاوردهای خود صحبت نکنند. شریل از اصطلاحات جالبی در این کتاب استفاده می‌کند که یکی از آن‌ها پدیده اجتماعی- روانشناختی به نام «تهدید قالب ذهنی» است. او معتقد است قالب‌های ذهنی جنسیتی معرفی شده در طول زندگی ما محکم و مقدس می‌شوند. بیشتر مناصب مدیریتی متعلق به مردان است پس از زنان انتظار نمی‌رود که به آن‌ها برسند و این یکی از دلایلی است که به آن مناصب نمی‌رسند. در مورد دستمزد هم همینطور است. او ترس زنان را ریشه بسیاری از موانعی می‌داند که زنان با آن برای رشد و اثرگذاری بیشتر روبه‌رو هستند.

• تونل‌سرسره، نه نردبان: سندبرگ در این فصل از قیاس تونل سرسره استفاده می‌کند. روی یک نردبان، تنها یک راه به سمت بالا وجود دارد، اما با یک سرسره، مسیرهای مختلفی وجود دارد که می‌توانید برای رسیدن به بالا، آن را طی کنید، چرا که پیشرفت در حرفه، مانند یک جاده پر پیچ‌وخم است.

• شما مشاورِ راهنمای من هستید؟: سندبرگ می‌گوید به همان اندازه که مشاوران راهنما مفید هستند، در عین حال به زنان ما می‌آموزد که بیش از حد به دیگران وابسته نباشیم. در عوض او زنان را به انتخاب مشاور بر اساس عملکرد و پتانسیل، تشویق می‌کند.

• حقیقت را بجویید و بگویید: نویسنده به عنوان یکی از مدیران ارشد فیسبوک، می‌گوید که همراه با دیگران تلاش کرده است تا فیسبوک را به سازمانی غیر سلسله مراتبی تبدیل کند که در آن همه آزادانه افکار و انتقادات خود را بیان کنند و در این راستا به روایت تجربیات خود در مواجه با همکاران خود می‌پردازد.

• پیش از آنکه بروید، نروید: اغلب زنان به خاطر خانواده از پیشرفت شغلی خود چشم‌پوشی می‌کنند. سندبرگ بیان می‌کند که به عنوان یک مدیر استخدام و ارتقاء، او اغلب از زنان شاغل در فیسبوک در سن خاصی می‌پرسید که آیا قصد دارند بچه‌دار شوند یا خیر؟ سندبرگ می‌گوید از قوانین تبعیض آمیز علیه زنانی که برای بچه‌دار شدن به مرخصی نیاز دارند، سر باز می‌زند؛ چرا که می‌خواهد کارمندان زن ترسی برای بچه‌دار شدن و بارداری نداشته باشند.

• شریک زندگی خود را به یک شریک واقعی تبدیل کنید: نویسنده مفهوم «والد تعیین شده» را بیان می‌کند که شخصی است که بیشترین مراقبت از کودک را انجام می‌‍دهد و معمولا زن است. انتخاب همسر یک انتخاب مهم در موفقیت شغلی یک زن است. با این‌حال، داشتن شوهری که از رویاهای همسرش حمایت می‌کند به همان اندازه مهم است که زن از رویاهای شغلی شوهرش حمایت می‌کند. نویسنده به شدت از استفاده ابزاري از زنان انتقاد مي‌کند و آن را از موانع موفقيت زنان مي‌شمارد. او همچنين بسيار به ازدواج، خانواده و تربيت فرزندان اهميت مي‌دهد. به پسنديده بودن ازدواج در صورت انتخاب درست اشاره می‌کند اما هشدار می‌دهد که با فشار آوردن به دختران براي ازدواج، باعث ایجاد پیامدهای منفی بعد از ازدواج، مثل تجربه طلاق نشوند.

• افسانه همه کار کردن: بی‌ادبانه ترین سؤالی که مردم به طور مرتب از زنان می‌پرسند این است که “چگونه همه کارها را با هم انجام می‌دهید؟» زیرا فرض بر این است که زنی که در تجارت به موفقیت می‌رسد نباید زمانی را برای گذراندن با خانواده داشته باشد اما مشابه این سؤال از مردان پرسیده نمی‌شود.

• بیایید گفت‌وگو در این باره را آغاز کنیم: نویسنده داستان‌های تلخی را بیان می‌کند که او را برای به عهده گرفتن فعالیت‌هایش مورد تمسخر قرار می‌دادند. در عین حال نمونه‌ای از مدیر عاملی که تلاش می‌کند از زنان در برابر تبعیض جنسیتی در محل کار دفاع کند، آورده شده است.

• همکاری برای برابری: سندبرگ یادآوری می‌کند که زنان نسبت به مردان در محل کار تحت نظارت بیشتری قرار می‌گیرند.

سندبرگ یادآوری می‌کند که زنان نسبت به مردان در محل کار تحت نظارت بیشتری قرار می‌گیرند. او معتقد است راه برای برداشتن موانع پیشرفت و برابری در مشاغل برای زنان بسیار طولانی است؛ چرا که حقیقت این است که هنوز مردان جهان را اداره می‌کنند. از 195 کشور مستقل جهان، تنها 17 کشور بوسیله زنان رهبری می‌شوند. در یک دنیای برابر، زنان نیمی از کشورها و شرکت‌ها را اداره کنند و مردان نیمی از کارهای خانه را. شریل سندبرگ باور دارد ما امروز بر شانه‌های زنانی ایستاده‌ایم که پیش از ما آمدند. زنانی که برای حقوقی که ما اکنون از آن برخورداریم جنگیدند. پس ما هم بهتر است که قدم برداریم و بخشی از این تغییر باشیم.

پانویس ها

[1]– Lean In: Women, Work, and the Will to Lead

این کتاب بوسیله حمیدرضا آریان پور ترجمه و بوسیله انتشارات دنیای اقتصاد چاپ شده است.  www.book.donya-e-eqtesad.com

[2]– Sheryl Sandberg