«هرساله میلیاردها دلار برای کمک به کشورهای کم‌درآمد یا دارای درآمد متوسط، هزینه می‌شود تا آن‌ها توسعه پیدا کنند. منابع مالی عمدتاً به درون کشورهای فقیر تزریق می‌شود تا آن‌ها پیشروی خود را به سمت شکوفایی آغاز کنند؛ اما حتی پس از تزریق تریلیون‌ها دلار منابع به درون این کشورها طی هفتاد سال گذشته، هنوز کشورهای بسیار زیادی فقیرند و حتی امروزه برخی از این کشورها، فقیرتر از گذشته نیز شده‌اند. چرا رسیدن به توسعه و سپس تداوم آن تا این اندازه سخت است؟ ما معتقدیم در بسیاری از این تلاش‌ها، عنصر حیاتی توسعه، یعنی نوآوری نادیده گرفته می‌شود.» (معمای شکوفایی، ص 55)
برخاستن از صفر
معرفی کتاب «معمای شکوفایی» اثر کلیتن ام کریستنسن
فاطمه کاظمی
نویسنده
فعال در حوزه کارآفرینی و توسعه کسب و کار
اگر می پسندید به اشتراک بگذارید.
جوامع و کشورها همواره درصدد توسعه و پیشرفت بوده‌اند و بنا به ضروریات و روح زمانه، از ابزارها و روش‌های مختلف برای دستیابی به این هدف استفاده کرده‌اند. بررسی تحولات و توسعه کشورهای مختلف به‌ویژه بعد از جنگ جهانی دوم و شکل‌گیری دنیای جدید، نقش و اهمیت توسعه پایدار را در افزایش رفاه و خصوصاً فقرزدایی و پیشرفت جوامع کم‌برخوردار پررنگ‌تر نموده است. ازاین‌رو پژوهشگران و علاقه‌مندان به موضوع توسعه از منظرهای مختلفِ اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و …، با هدف دستیابی به نتایج قابل تعمیم و الگوبرداری از نمونه‌های موفق، به بررسی علل و ابزار و روش‌های توسعه در ممالک مختلف پرداخته‌اند و نظرات متفاوتی دراین‌باره ارائه داده‌اند؛ اما مسئله اینجاست که بین این پژوهشگران هیچ اجماعی در مورد چرایی موفقیت این کشورها وجود ندارد. یکی از آثار متفاوت و برجسته در حوزه توسعه کتاب «معمای شکوفایی»[1] اثر کلیتن ام کریستنسن است.
معمای شکوفایی؛ پیشنهادی برای کشورهای درحال‌توسعه
آقای کریستنسن، استاد مدرسه کسب‌وکار دانشگاه هاروارد است که از جوانی به‌واسطه تجربه زیسته در مناطق کم‌برخوردار از علاقه‌مندان به حوزه توسعه بود. وی به‌واسطه تحصیل در رشته مدیریت و فعالیت در شرکت‌های مشاوره و سرمایه‌گذاری در حوزه نوآوری به همراه دو نفر از دانشجویانش، پژوهشی اساسی درزمینهٔ توسعه پایدار در راستای فقرزدایی انجام دادند. آن‌ها تلاش کردند به این سؤال مهم پاسخ دهند: «چرا برخی کشورها مسیر خود را به‌سوی شکوفایی پیدا می‌کنند درحالی‌که دیگران در فقری عمیق پژمرده می‌شوند؟»
نتایج بررسی‌ها و تجارب زیستۀ این تیم پژوهشی نشان داد که تلاش‌های کشورهای پیشرفته و سازمان‌های جهانی برای ریشه‌کنی فقر در جوامع مختلف چندان موفق نبوده و اگر طی دهه‌های گذشته هم کشوری در این زمینه به موفقیتی دست یافته است عامل دیگری باعث این موفقیت بوده است؛ آن‌ها این عامل را «نوآوری‌های بازارآفرین» نامیدند. «معمای شکوفایی» کتابی است که یافته‌های این پژوهش ارزشمند را بیان می‌کند و با ذکر نمونه‌های متعدد نشان می‌دهد چگونه کسب‌وکارهای خرد از طریق نوآوری‌های بازارآفرین باعث ریشه‌کنی فقر و ایجاد توانمندی پایدار برای کسب رفاه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی می‌شوند. کتاب را دکتر جعفر خیرخواهان به سفارش کمیته پژوهش «صندوق کارآفرینی امید» در پاییز 98 به زبان فارسی ترجمه کرد.
این کتاب در چهار بخش به بیان مسئله می‌پردازند:
- بخش اول کتاب به تعریف نوآوری، اهمیت و انواع آن و مسیرهای دستیابی به نوآوری می‌پردازد و در ادامه، با ارائه مثال‌های متعدد سعی می‌کند نشان دهد نوآوری بازارآفرین و اقتصاد عدم مصرف، بنیانی قوی و مهمی برای ایجاد و تداوم شکوفایی ماندگار است.
- در بخش دوم، نویسندگان با ارائه نمونه‌هایی تشریح می‌کنند که چگونه نوآوری و فرهنگ حاصل از آن، بر کشورهای آمریکا، ژاپن، کره جنوبی و مکزیک تأثیر گذاشته است.
- بخش سوم بر موانع ادراکی در مسیر توسعه، تمرکز دارد. رابطۀ بین نوآوری‌های بازارآفرین و توسعۀ نهادهای خوب، کاهش فساد، ساخت و نگه‌داری زیرساخت‌های یک ملت از موضوعات مورد بحث در این بخش است.
- بخش آخر نیز به اهمیت تبدیل معمای شکوفایی به فرآیند شکوفایی اشاره دارد و برخی اصول کلیدی بیان شده در کتاب را مرور می‌کند.
نثر کتاب کاملاً داستانی است. رویکرد کتاب کلان است و سعی دارد با ارائۀ تصویری بزرگ از داستان کسب‌وکارهای بازارآفرین، رویکرد و نوع نگاه شما را تحت تأثیر قرار دهد؛ بنابراین هنگام خواندن آن ممکن است سؤالات بنیادی زیادی در مورد جزییات مربوط به راه‌اندازی کسب‌وکار برای مخاطب مطرح شود که احتمالاً به آن‌ها پاسخ داده نخواهد شد. با این حال به نکاتی در کتاب اشاره می‌شود که پیش‌فرض‌های مخاطب را به چالش می‌کشد:
«سرمایه‌گذاری در نوآوری، بدون توجه به شرایطی که هر کشور در آن قرار دارد، امکان‌پذیر است. بازارهایی که این نوآوری‌ها را می‌آفرینند و به آن تداوم می‌بخشند سایر منابع به‌شدت موردنیاز را به درون جامعه می‌کشانند، چون این عناصر برای پشتیبانی از یک بازار وارد شده‌اند احتمال دوام‌آوری آن‌ها خیلی زیاد است. کارآفرینان با توجه به توانایی بالا در تشخیص نیازهای محلی، برای به حرکت درآوردن نوآوری‌های بازارآفرین ضروری هستند؛ زیرا آن‌ها نیروهای محلی هستند و در مرکز کشمکش هرروزه شهروندان معمولی قرار دارند، می‌توانند این مبارزات را به نوآوری‌های ماندگار و فرصت اقتصادی تبدیل کنند. کارآفرینان محلی قادر به القای حس افتخار در شهروندانشان هستند ـ باور به اینکه «ما هم می‌توانیم» نوآوری کنیم، بیافرینیم و شکوفا شویم. به نظر ما این یکی از باارزش‌ترین چیزهایی است که می‌تواند برای هر ملتی اتفاق بیفتد: تأکیدی بر این واقعیت که محلی‌ها می‌توانند مسائل خودشان را حل کنند. بازارها باید آفریده شوند.»(معمای شکوفایی، ص 95)
اگر ناامید هستید، معمای شکوفایی را بخوانید!
همان‌طور که همگی به‌خوبی واقف هستید، شرایط خاص اقتصادی و اجتماعی کشورمان به‌گونه‌ای است که ممکن است ما را به سمت بی‌انگیزگی و سردرگمی و ابهام سوق دهد. مشاهدات این کتاب نشان می‌دهد در شرایطی مشابه، در کشورهای دیگر پیشرفت‌های بزرگی رخ داده و سرنوشت آن کشورها را به‌گونه‌ای معجزه‌آسا متحول کرده است. خواندن این کتاب برای من بارقه‌ای بود در این ایام خاص. امیدوارم برای شما نیز کمک‌کننده باشد.
مطالعۀ این کتاب را به افراد زیر توصیه می‌کنم:
- علاقه‌مندان به حوزه کارآفرینی و اثرگذاری که می‌خواهند کاری انجام دهند؛
- ناامیدان از پیشرفت و توسعه که به دنبال راه فراری می‌گردند؛
- آن‌هایی که به داستان‌های واقعی موفقیت و توسعه علاقه‌مندند؛
- و همه کسانی که معتقدند «نمی‌شود! نمی‌توانم! انجام نمی‌دهم!»
معمای شکوفایی (چگونه نوآوری ملت‌ها را از فقر بیرون می‌آورد)، کلیتن ام کریستنسن، ترجمه جعفر خیرخواهان، انتشارات احمدی پور، چاپ اول 1398
پانویس ها